Η προπόνηση στο θαλάσσιο καγιάκ θα ανοίξει διάπλατα τις δυνατότητές μας για μεγάλα ταξίδια. Θα μας δώσει τη δυνατότητα να μετατρέψουμε το σώμα μας σε μια μηχανή διάνυσης μεγάλων αποστάσεων, αξιοποιώντας στο έπακρο τη σχεδίαση αυτού του μικρού σκάφους που ονομάζεται θαλάσσιο καγιάκ. Αξίζει, όμως, τον κόπο και τις θυσίες;
Tο μεγαλύτερο βασανιστήριο στην παιδική μου ηλικία ήταν το πρωινό εγερτήριο για την προπόνηση. Η όλη εμπειρία, ειδικά για την τρυφερή παιδική ψυχή, έκανε ακόμα και τον στρατό να μοιάζει με κολλέγιο ή με διακοπές σε πολυτελές resort. Κάθε μέρα το ίδιο μαρτύριο. Το ξυπνητήρι χτύπαγε ενώ έξω ήταν ακόμα νύχτα. Με πόνο ψυχής αλλά και χωρίς δισταγμό, εγκατέλειπες το ζεστό κρεβάτι, ντυνόσουν και έτρωγες κάτι στα γρήγορα, σαν ρομπότ. Αν ήταν χειμώνας, μπορεί έξω να έβρεχε, να χιόνιζε ή απλώς να είχε ανυπόφορο κρύο.
Φτάνοντας στο -ανοιχτό- κολυμβητήριο η πισίνα συχνά άχνιζε, σημάδι ότι το νερό θα ήταν υποφερτό σε θερμοκρασία. Αν δεν άχνιζε, έσφιγγες τα δόντια κι έβριζες για τη μοίρα σου που έμπλεξες σε όλη αυτή την ιστορία. Το χειρότερο κομμάτι μετά το ξύπνημα ήταν το ξεπάγιασμα όταν έβγαινες από τα αποδυτήρια γυμνός και το βούτηγμα στο νερό. Το πρώτο 50άρι έφευγε με σπριντ, για να ξεπεράσεις γρήγορα το σοκ του κρύου νερού. Αμέσως μετά, όμως, έπιανες θερμοκρασία και χαλάρωνες για το υπόλοιπο του ζεστάματος.
Στην πορεία της προπόνησης, το σώμα έπιανε ρυθμό και η όλη διαδικασία γινόταν σαφώς πιο ανεκτή. Εγώ, επειδή ήμουν σχετικά απείθαρχος ως παιδί και επιπλέον βαριόμουν αφόρητα την κολύμβηση ως άθλημα -με μόνη εξαίρεση στους αγώνες που είχε ενδιαφέρον-, κοίταζα κάθε τόσο πώς θα κάνουμε λίγο χαβαλέ με κάποιους λίγους φίλους συναθλητές, για να περάσει κάπως πιο ευχάριστα η ώρα.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όποτε μας έπιαναν οι προπονητές, να επιβάλλονται τιμωρίες, που περιλάμβαναν από απλή επίπληξη, ουρλιαχτά και ύβρεις, μέχρι έξοδο από το νερό για κάμψεις και κοιλιακούς πάνω στα κρύα πλακάκια. Έσχατη τιμωρία η αποπομπή από την προπόνηση, σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις. Η λύτρωση ερχόταν πάντα στο τέλος της προπόνησης. Εκεί, οι ενδορφίνες που είχαν πλέον κατακλύσει το κορμί μαζί με το ζεστό νερό στα αποδυτήρια, σε αποζημίωναν για την όλη ταλαιπωρία.
Όσο κι αν απεχθανόμουν όλη αυτή τη ρουτίνα, όπου εμβόλιμα έμπαιναν διπλές προπονήσεις και γυμναστήρια, κάθε μέρα και κάθε μήνα, επί έντεκα χρόνια, γνώριζα βαθιά μέσα μου ότι είχα να αποκομίσω και οφέλη. Κατά πρώτον, όταν έφταναν οι αγώνες, είτε επρόκειτο για ημερίδες, είτε για το πανελλήνιο πρωτάθλημα, έβλεπα ότι η προπόνηση δούλευε. Και δεν ήταν μόνο οι χρόνοι που το πιστοποιούσαν ως αδιάψευστο τεκμήριο, οι προκρίσεις και οι όποιες καλές θέσεις αλλά και το ίδιο το σώμα που το ένιωθες να αποδίδει όλο και καλύτερα καθώς και η ψυχική ικανοποίηση από τη βελτίωση του ίδιου σου του εαυτού.
Μετά από πολλά χρόνια συνειδητοποίησα ότι η προπόνηση με είχε κάνει έναν εντελώς διαφορετικό άνθρωπο από το απείθαρχο παιδί της εποχής εκεινής. Είχα αποκτήσει αυτοπειθαρχία και αυτοκυριαρχία, υπομονή κι επιμονή στον στόχο -που θα είχα εγώ επιλέξει-, αγάπη για τη σκληρή και συστηματική δουλειά -αρκεί να ξέρω ότι πιάνει τόπο-, ικανότητα ταχείας ανάρρωσης και αποτελεσματική διαχείριση απροόπτων και απογοητεύσεων. Οπωσδήποτε βοήθησε και το γεγονός ότι δεν «κάηκα» από την υπερπροπόνηση, όπως έπαθαν κάποιοι συνομήλικοι συναθλητές τότε, εγκαταλείποντας τον αθλητισμό ανεπιστρεπτί, και σκέφτομαι ότι ίσως και ο χαβαλές να ήταν μια υποσυνείδητη επιλογή, που θα με κρατούσε σε μια ασφαλή απόσταση από το να αηδιάσω και να παρατήσω κι εγώ οριστικά τον αθλητισμό.
Σε αυτό βοήθησαν σημαντικά και οι γονείς μου, που παρότι με κυνηγούσαν να πηγαίνω στις προπονήσεις και παρότι έκανα πρωταθλητισμό, μου μετέδιδαν μία υγιή στάση για την άθληση, ως προσωπική βελτίωση, παιχνίδι και φυσική άσκηση, ενάντια στην ψύχωση του κυνηγιού της επίδοσης και του ανταγωνισμού και, βεβαίως, μακριά από οποιαδήποτε «φαρμακευτική υποστήριξη», όπως αποκαλείται το ντόπινγκ κατ’ ευφημισμόν. Θυμάμαι πόσο γραφικοί φαίνονταν ήδη από τότε στα παιδικά μου μάτια κάποιοι γονείς άλλων αθλητών, που ούρλιαζαν στα κάγκελα λες και ήταν στο γήπεδο και φτάνοντας μέχρι του σημείου να βρίζουν και να τιμωρούν τα παιδιά τους, επειδή δεν έπιασαν την επίδοση που ήθελαν -οι γονείς-, επειδή δεν πήραν μετάλλιο ή επειδή δεν κολύμπησαν πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα παιδάκια. Στην αντίπερα όχθη υπήρχαν και κάποιοι λίγοι σοβαροί προπονητές και προπονήτριες, που μας εμφυσούσαν την ιδέα της σωματικής άσκησης παράλληλα με την πνευματική καλλιέργεια, για τη δόμηση μιας ισορροπημένης προσωπικότητας.
“Η προπόνηση είναι η συστηματική δουλειά που απαιτείται για να βελτιωθούμε σωματικά και πνευματικά, να διατηρήσουμε το επίπεδο στο οποίο έχουμε φτάσει ή να επιβραδύνουμε τη φυσική φθορά.”
Ανεξάρτητα από το άθλημα με το οποίο ασχολούμαστε, η προπόνηση είναι η συστηματική δουλειά που απαιτείται για να βελτιωθούμε σωματικά και πνευματικά, να διατηρήσουμε το επίπεδο στο οποίο έχουμε φτάσει ή να επιβραδύνουμε τη φυσική φθορά. Η ίδια η λέξη παράγεται από τον πόνο. Προπονούμαι σημαίνει πονάω ή μοχθώ προκαταβολικά. Είναι μία επένδυση που έχει ένα κόστος σε ενέργεια και χρόνο, αποφέροντας όμως συχνά και σημαντικά οφέλη, από την επίτευξη των ατομικών στόχων μας και την ικανοποίηση που απορρέει εξ αυτής μέχρι την κατάκτηση ενός υψηλού επιπέδου φυσικής κατάστασης, σωματικής και ψυχικής υγείας, και εντέλει μιας καλύτερης ποιότητας ζωής.
Υπάρχει ωστόσο και το ενδεχόμενο, αν η προπόνηση δεν γίνει σωστά ή αν δεν συνοδευτεί από διαστήματα ανάπαυσης και καλή διατροφή, να οδηγήσει σε απογοητεύσεις, από φτωχή απόδοση μέχρι τραυματισμούς και ζημιές στο σώμα. Πάντως, η συστηματική, ήπια άσκηση, μακριά από υπερβολές, με την καρδιά να δουλεύει σε χαμηλές προς μέσες εντάσεις, είναι ίσως η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει κάποιος για τον εαυτό του, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Στο θαλάσσιο καγιάκ, όπως και σε κάθε άθλημα περιπέτειας και ειδικά σε αυτά που διεξάγονται στις πλέον άγριες, απρόσιτες και αφιλόξενες γειτονιές του πλανήτη, η προπόνηση, πέρα από την απλή βελτίωση της φυσικής μας κατάστασης, θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε τις σωματικές ικανότητες εκείνες, τη δύναμη, την αντοχή και την αντοχή στη δύναμη, που απαιτούνται για να επιβιώσουμε σε ένα κατεξοχήν δύσκολο περιβάλλον: εν προκειμένω στην ανοιχτή θάλασσα. Να καλύψουμε γρήγορα και αποτελεσματικά μικρές και μεγάλες αποστάσεις, να αντιμετωπίσουμε με άνεση και ασφάλεια τυχόν δυσμενείς καιρικές συνθήκες -πάντα μέχρι ενός ορίου-, να αντλήσουμε το μέγιστο της αναψυχής που μπορεί το πλωτό αυτό να μας δώσει ή ακόμα και να παρέχουμε συνδρομή σε κάποιον άλλον κωπηλάτη ή κολυμβητή που βρίσκεται σε κίνδυνο.
Με άλλα λόγια, θα μας επιτρέψει να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις εκπληκτικές δυνατότητες αξιοπλοΐας, που διαθέτει αυτό το μικρό κι ελαφρύ σφηνοειδές σκαρί με τη μακραίωνη παράδοση. Αυτές οι διαπιστώσεις δεν απαντούν, ωστόσο, ευθέως στο ερώτημα του αν η προπόνηση στο θαλάσσιο καγιάκ είναι απαραίτητη, προκειμένου να το χαρεί κανείς. Η άμεση απάντηση, είναι πως όχι, δεν είναι απαραίτητη, μπορεί κάλλιστα να το ευχαριστηθεί κανείς κωπηλατώντας αραιά και πού, σε μικρές παράκτιες βόλτες λίγων μιλίων, χωρίς την απαίτηση εξεζητημένων σωματικών ικανοτήτων.
Η προπόνηση είναι γενικώς άχαρη ως διαδικασία, από τη φύση της. Μια υπερνίκηση της φυσικής μας αδράνειας, μια διαρκής, μονότονη επανάληψη, μια βαθμιαία αύξηση της δυσκολίας, μία συνεχής προσπάθεια διόρθωσης λαθών και μία σειρά ατελείωτων δοκιμών, βελτιώσεων και τελειοποιήσεων. Στο θαλάσσιο καγιάκ όμως, σε αντίθεση με όσα αθλήματα διεξάγονται σε κλειστό στίβο, όπως για παράδειγμα η πισίνα ή το κωπηλατοδρόμιο, η πλήξη είναι εξ ορισμού πολύ μικρότερη, παρότι η μοναξιά είναι πάντα σκληρή.
Ακόμα και αν έχεις κάνει τις ίδιες διαδρομές χίλιες φορές, πάντα θα έχεις κάτι καινούργιο να δεις. Η θάλασσα ποτέ δεν είναι ακριβώς ίδια. Ο άνεμος, ο ήλιος, τα σύννεφα, η βροχή, συνθέτουν ένα διαφορετικό κάθε φορά τοπίο. Καΐκια, φουσκωτά, ιστιοφόρα, ποστάλια και άλλα πλωτά θα σου κρατήσουν συντροφιά αν είσαι μόνος. Θα πιάσεις τον εαυτό σου να μιλάει με γλαροπούλια που πετάνε παιχνιδιάρικα γύρω σου. Όχι σπάνια, θα δεις δελφίνια να χορεύουν παραδίπλα, τονάκια να εκτοξεύονται, κωλοβούτια να κοιτάζουν γύρω-γύρω με το μακρύ σαν περισκόπιο λαιμό τους, να καταδύονται και να ξαναεμφανίζονται πολλά μέτρα μακριά.
Στις ομαδικές προπονήσεις με άλλους κωπηλάτες η ώρα θα περάσει ασύλληπτα πιο γρήγορα. Μπορεί να είσαι οχτώ, δέκα ή και δώδεκα ώρες στη θάλασσα και να μην καταλάβεις για πότε πέρασαν. Κάποιες φορές θα νιώσεις ότι δεν θες με τίποτα να πέσεις στο νερό, μία άρνηση και μία αντίσταση τρομακτική. Θα ψάξεις για δικαιολογίες, ώστε να μην ξεκολλήσεις από τον καναπέ ή να μη χάσεις εκείνον τον καφέ με την παρέα.
Όμως, σε αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις είναι που θα πρέπει να δώσεις τη μεγάλη μάχη με τον εαυτό σου. Αν τα καταφέρεις, θα έχεις πετύχει μια μεγάλη νίκη. Αυτές οι προπονήσεις, κόντρα στην άρνηση και την αδράνεια, είναι και οι πιο σημαντικές. Η γλυκιά κόπωση στο τέλος θα έρχεται πάντα να σε ανταμείψει και να σου επιβεβαιώσει ότι έπραξες το σωστό. Αυτή η αίσθηση κάτω από το ζεστό ντους, το φαγητό και ο γλυκός ύπνος μετά από μια δύσκολη μέρα στο νερό είναι μια αίσθηση ηδονική.
“Στον καιρό θα γίνεις ένα με αυτό το μικρό μαχητικό που λέγεται θαλάσσιο καγιάκ και θα το παλέψεις με αξιώσεις, χωρίς να υστερείς πουθενά ακόμα και σε σύγκριση με πολύ μεγαλύτερα σκάφη.”
Στα εξπεντίσιον, που είναι οι δικοί μας «αγώνες», θα απολαύσεις τους καρπούς των κόπων σου. Μέσα στην ίδια μέρα θα μπορείς να διανύσεις περισσότερα μίλια με μεγαλύτερη ταχύτητα, άνεση κι ευκολία. Θα μπορέσεις να δεις μεγαλύτερο μέρος της ακτογραμμής και τις ομορφιές της. Θα μπορέσεις να διασχίσεις γρήγορα τα μπουγάζια, μειώνοντας την έκθεση σε πιθανούς κινδύνους.
Με την υψηλότερη μέση ταχύτητά σου κάποιους καιρούς θα τους προλάβεις, πιάνοντας στεριά γρήγορα και με ασφάλεια. Θα είσαι σε θέση να βοηθήσεις κάποιον κωπηλάτη της ομάδας σου που ξέμεινε από δυνάμεις ή τραυματίστηκε. Στον καιρό θα γίνεις ένα με αυτό το μικρό μαχητικό που λέγεται θαλάσσιο καγιάκ και θα το παλέψεις με αξιώσεις, χωρίς να υστερείς πουθενά ακόμα και σε σύγκριση με πολύ μεγαλύτερα σκάφη. Πολλοί από τους άλλους ναυτικούς απέξω δεν θα πιστεύουν στα μάτια τους.
Όταν βγήκαμε στην Ελαφόνησο το ’16, στο Πάτρα-Κύθηρα, ήρθε και μας βρήκε ένας ξένος ιστιοπλόος, με τον οποίο είχαμε πιάσει μαζί στον Σίμο. Δεν μπορούσε να πιστέψει πώς καταφέραμε και προσεγγίσαμε, «είχε όντως καιρό μέσα», του είπα, «32 κόμβους έδειξε το ανεμόμετρο» μου απάντησε. Παρά τη δύναμη, την αντοχή και την αυτοπεποίθηση που θα σου χαρίσει η προπόνηση, δεν θα πρέπει, ωστόσο, ποτέ να υπερτιμήσεις τις ικανότητές σου και πάντα θα πρέπει να αφήνεις ένα σεβαστό περιθώριο ασφαλείας για παν ενδεχόμενο. Δεν πάμε για μετάλλιο αλλά για να ζήσουμε μια μοναδική εμπειρία με ασφάλεια.
Για κάποιον που ξεκινά τώρα το θαλάσσιο καγιάκ και έχει αποφασίσει ότι θέλει να ταξιδέψει διανύοντας αποστάσεις στην ανοιχτή θάλασσα και άρα είναι διατεθειμένος να αφιερώσει χρόνο σε συστηματική προπόνηση, θα έθετα υπόψιν του τα κάτωθι ως γενικές συμβουλές:
- Αν δεν έχετε αγωνιστική, αθλητική ή προπονητική εμπειρία, θα ήταν χρήσιμο να συμβουλευτείτε κάποιον πιστοποιημένο προπονητή, ώστε να σας βοηθήσει να σχεδιάσετε ένα πρόγραμμα βάσει της φυσικής σας κατάστασης, του διαθέσιμου χρόνου και των στόχων σας.
- Ξεκινήστε με μία γενική εξέταση αίματος και έναν καρδιολογικό έλεγχο, ζητώντας και τη σχετική ιατρική γνωμάτευση.
- Συμβουλευτείτε κάποιον διατροφολόγο, ώστε να σας βγάλει μία σωστή διατροφή. Σε κάθε περίπτωση μειώστε στο ελάχιστο δυνατό αλάτι, ζάχαρη και αλκοόλ. Τα συμπληρώματα διατροφής είναι ευπρόσδεκτα, εφόσον γνωρίζουμε τι παίρνουμε και σε ποιες δοσολογίες.
- Πριν ξεκινήσετε τις συστηματικές προπονήσεις βεβαιωθείτε ότι έχετε μάθει και εμπεδώσει τις σωστές τεχνικές, ειδικά σε ό,τι αφορά την κουπιά προώθησης (forward stroke) και όχι μόνο. Αν ξεκινήσετε να γράφετε μίλια με λανθασμένη τεχνική ή, ακόμα χειρότερα, αρχίσετε να ανεβάζετε και εντάσεις, οι τραυματισμοί είναι ζήτημα χρόνου.
- Το θαλάσσιο καγιάκ είναι ένα εξαιρετικά πολύπλευρο άθλημα. Ο καγιάκερ ανοιχτής θαλάσσης είναι συγχρόνως ναυτικός, αθλητής και κομάντο, που θα κληθεί να επιβιώσει σε δύσκολες συνθήκες. Εκτός από τις τεχνικές, μην αμελείτε να δουλέψετε στην προπόνηση και τις παραδοσιακές μεθόδους ναυσιπλοΐας (διόπτευση, αναμέτρηση). Η ναυτοσύνη, το σημαντικότερο εφόδιό σας μαζί με τις καθαρά σωματικές ιδιότητες, θέλει χρόνο (χρόνια) για να αναπτυχθεί, διάβασμα και πολλή εξάσκηση μέσα στο νερό.
- Θέσατε κάποιον συγκεκριμένο, ετήσιο στόχο. Αυτός μπορεί να είναι κάτι μικρό στην αρχή, π.χ. ο περίπλους ενός νησιού των 60 μιλίων σε 3 ή 4 μέρες και καθώς αποκτούμε πείρα, αναβαθμίζουμε και τους στόχους μας. Ο στόχος θα μας δώσει το κίνητρο προκειμένου να συνεχίσουμε να δουλεύουμε. Χωρίς στόχο, το πιθανότερο είναι να τα παρατήσουμε στην πορεία.
- Ενημερώνουμε πάντα τους οικείους μας για το πού θα πέσουμε, προς τα πού θα κινηθούμε και κατά προσέγγιση τι ώρα θα επιστρέψουμε (float plan).
- Στην προπόνηση αυξήστε τις διάρκειες αργά και προοδευτικά. Αφότου χτίσετε μια καλή αερόβια ικανότητα, μπορείτε να βάλετε εμβόλιμα και διαλειμματική υψηλής έντασης.
- Μην ξεθαρρεύετε απότομα. Αφότου νιώσετε άνεση στη μπουνάτσα και εξοικειωθείτε με το σκάφος, μπορείτε να βγείτε και σε λίγο καιρό αλλά σταδιακά και προσεκτικά. Μην ξεχνάτε ότι όσο είστε ακόμα άπειροι, ακόμα και ένα 3άρι μπορεί να σας βάλει σε περιπέτειες.
- Μην ξεχνάτε το ζέσταμα και μην παραλείπετε ποτέ τα διαστήματα αποκατάστασης. Το σώμα χρειάζεται χρόνο αποθεραπείας μετά την προπόνηση, προκειμένου να επουλωθούν οι μικροτραυματισμοί και να προετοιμαστεί μέχρι την επόμενη καταπόνηση.
- Το γεγονός ότι στην προπόνηση κωπηλατούμε συνήθως σε γνώριμα σε εμάς νερά, δεν θα πρέπει να μας εφησυχάζει. Είμαστε σε εγρήγορση και δεν κάνουμε καμία έκπτωση στα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας (σωσίβιο, σωστή ένδυση, αντλία, εφεδρικό κουπί, αδιάβροχο απλό κινητό με κουμπιά και VHF σε αδιάβροχη θήκη, στεγνά στεριανά ρούχα, νερό, ξηρά τροφή).
- Αν είμαστε άρρωστοι ή δεν νιώθουμε καλά, αποφεύγουμε να πέσουμε στη θάλασσα. Εάν κατά τη διάρκεια της προπόνησης νιώσουμε ανησυχητική, αιφνίδια αδυναμία, ρίγος ή ζαλάδα βγαίνουμε αμέσως εκτός νερού, βάζουμε στεγνά ρούχα και ειδοποιούμε να έρθουν να μας μαζέψουν. Σε περίπτωση που απλώς ξεμείνουμε από δυνάμεις, τρώμε κάτι ελαφρύ και συνεχίζουμε.
- Για μία ακόμα πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, προσθέστε στο πρόγραμμα αντιστάσεις (βάρη), για την ανάπτυξη μυϊκής δύναμης. Αν για παράδειγμα αφιερώνετε το σ/κ στις προπονήσεις στο νερό, μπορείτε να βάλετε την άσκηση με βάρη, μέσα στη βδομάδα, με απόσταση μίας ή δύο ημερών.
- Για μεγαλύτερη ποικιλία και εναλλαγή, μπορείτε να βάλετε στο πρόγραμμά σας και ποδηλασία ή ήπιο τρέξιμο.
- Μαζί με το σώμα, εξασκείστε το μυαλό και το πνεύμα. Υπάρχουν πολύ αξιόλογα βιβλία γραμμένα από καγιάκερ εγνωσμένου κύρους αλλά και εξαιρετικά, πολύ αναλυτικά εκπαιδευτικά βίντεο, που θα διευρύνουν τις γνώσεις σας και θα σας βοηθήσουν να εξελιχθείτε περαιτέρω, ταυτόχρονα με την άσκηση στο νερό.
Η προπόνηση είναι κι αυτή ένα ταξίδι. Επίμοχθο τις περισσότερες φορές, ενίοτε πληκτικό αλλά και μία μοναδική εκτόνωση, ένα αντίβαρο στη συνήθως ψυχοφθόρα καθημερινότητά μας. Και όταν έρθει η ώρα για το πρώτο σας κανονικό ταξίδι, με το δικό σας σκάφος, με πλήρη αυτονομία, καθώς τα μίλια θα φεύγουν άκοπα και όλο και περισσότερες ονειρικές εικόνες θα πασχίζουν να στριμωχτούν στα μάτια, το μυαλό και την ψυχή σας, τότε θα γνωρίζετε πλέον από πρώτο χέρι ότι οι προπονήσεις σας δεν πήγαν χαμένες.