Η άσκηση με θαλάσσιο καγιάκ τον χειμώνα μπορεί να είναι μία όμορφη εμπειρία αλλά εγκυμονεί και σοβαρούς κινδύνους. Οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για παν ενδεχόμενο.
Σε μία σκηνή από τα Παράσιτα, την αριστουργηματική ταινία του Bong Joon Ho, ο μικρός γιος της πλούσιας οικογένειας Παρκ παίζει το βράδυ στον κήπο, μέσα σε μία μικρή ινδιάνικη σκηνή, την ώρα που ξεσπά καταρρακτώδης βροχή. Οι γονείς του διασκεδάζουν με το θέαμα από το πολυτελές σαλόνι τους, εκφράζοντας μια μικρή ανησυχία για το αν η παιδική σκηνή θα παραμείνει στεγανή. Την ίδια ώρα οι φτωχικές γειτονιές της πόλης πλημμυρίζουν. Οι άνθρωποι κολυμπούν μέσα στα πλημμυρισμένα σπίτια τους, ανάμεσα σε πίδακες από ξεχειλισμένους υπονόμους, πασχίζοντας να διασώσουν τα λιγοστά τους υπάρχοντα.
Η βροχή αποδεικνύεται ειδυλλιακή για τους πρώτους και εφιαλτική για τους δεύτερους. Όπως αποτυπώνεται και στην ταινία, το αυτό ισχύει και στην πραγματικότητα. Είτε πρόκειται για βροχή, είτε για κρύο και χιόνι, τα καιρικά φαινόμενα συχνά αποκαλύπτουν τις βαθιές ταξικές αντιθέσεις, τις διαρκώς διευρυνόμενες ανισότητες της εποχής μας. Στη ρομαντική εικόνα μιας οικογενειακής ή συντροφικής συνύπαρξης γύρω από το τζάκι, αντιπαραβάλλεται ως τραγική αντίθεση μία προσφυγική σκηνή θαμμένη στο χιόνι. Ένας άστεγος που πασχίζει να ζεσταθεί με λίγες κουβέρτες. Στις μέρες μας, η εικόνα ενός ανθρώπου που κρυώνει και δεν έχει τα μέσα να ζεσταθεί, αποτελεί σύμπτωμα αποτυχίας ενός ολόκληρου συστήματος.
Στα αθλήματα περιπέτειας, η έκθεση σε ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως το δριμύ ψύχος, αποτελεί συνειδητή επιλογή. Σε ορισμένα από αυτά, όπως η ορειβασία, το κρύο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του σπορ. Το θαλάσσιο καγιάκ από την άλλη, φαίνεται να έχει ταυτιστεί, ειδικά στις μεσογειακές χώρες, με τις υψηλές θερμοκρασίες, εκεί όπου ο ήλιος μοιράζει γενναιόδωρα την ενέργειά του. Ίσως όχι και άδικα. Η εμπειρία της κωπηλασίας κατά τη διάρκεια μίας τυπικής καλοκαιρινής μέρας, είναι γοητευτική. Μπορείς ανά πάσα στιγμή να βουτήξεις στο νερό για λίγη δροσιά ή να βγεις σε μια παραλία για έναν σύντομο ύπνο κάτω από τα αρμυρίκια.
Ακόμα και οι θερμιδικές απαιτήσεις είναι περιορισμένες. Μερικά ελαφριά γεύματα αρκούν για να κάνεις κουπί αβίαστα για μερικές ώρες. Και το βράδυ μπορείς να κοιμηθείς άνετα έξω, στον υπνόσακό σου, δίπλα στο σκάφος. Όλα αυτά δεν σημαίνουν βεβαίως ότι δεν απαιτείται προστασία. Ειδικά στα μεγάλα εξπεντίσιον τις πιο ζεστές μέρες, ο ήλιος μπορεί να αποδειχθεί αδυσώπητος εχθρός. Η πλήρης προστασία, γυαλιά, καπέλο, δυνατό αντηλιακό και ενισχυμένη λίκρα καθώς και η συχνή ενυδάτωση θα μας προστατεύσουν από ανεπιθύμητες παρενέργειες, παρατείνοντας την επιβίωσή μας στο υγρό στοιχείο.
“Το «σκάφος του κυνηγού» έπρεπε να είναι σχεδιασμένο κατά τρόπο που να προστατεύει τον κωπηλάτη του από το ψύχος.”
Κατά έναν παράδοξο τρόπο, μολονότι ο περισσότερος κόσμος θεωρεί το θαλάσσιο καγιάκ συνώνυμο της θερινής αναψυχής, οι ιστορικές καταβολές, η φιλοσοφία και η σχεδίασή του απορρέουν από τις κλιματικές συνθήκες των αρκτικών περιοχών. Για τους λαούς εκείνων των περιοχών, από τη Σιβηρία μέχρι τη Γροιλανδία και τη Βόρεια Αμερική, το καγιάκ στις διάφορες εκδοχές του δεν αποτελούσε όχημα αναψυχής αλλά εργαλείο επιβίωσης. Το «σκάφος του κυνηγού» έπρεπε να είναι σχεδιασμένο κατά τρόπο που να προστατεύει τον κωπηλάτη του από το ψύχος και να μπορεί να αντεπεξέλθει στις συνθήκες κυνηγιού των μεγάλων θηλαστικών, παραμένοντας αξιόπλοο στην κυματώδη θάλασσα. Ο κωπηλάτης-κυνηγός έμπαινε μέσα στο -αδιαβροχοποιημένο- σκάφος μέχρι τη μέση και φόραγε το τούιλικ, αδιάβροχο και ζεστό ένδυμα που κάλυπτε όλον τον άνω κορμό. Σημαντική γραμμή άμυνας απέναντι στα παγωμένα νερά και ζωτική τεχνική ήταν και το roll, σε ενδεχόμενη ανατροπή του σκάφους. Το καγιάκ εκπλήρωσε στο ακέραιο τις προσδοκίες του σχεδιασμού του, παραμένοντας σε χρήση για αιώνες, σε εκείνες τις δύσκολες, παγωμένες θάλασσες.
“Αφότου μπεις στο σκάφος και κουμπώσεις την ποδιά, νιώθεις αμέσως προστατευμένος.”
Μου αρέσει το καγιάκ τον χειμώνα. Μου υπενθυμίζει τις καταβολές του. Είναι και η θάλασσα εντελώς διαφορετική. Σαν να της έχει δώσει μορφή άλλος καλλιτέχνης. Ξεχωρίζει αυτό το βαθύ σκούρο μπλε χρώμα τις μέρες με έντονη συννεφιά, που της δίνει μία άγρια όψη και η κρυστάλλινη ατμόσφαιρα όταν βάλει δυνατό βοριά, που κάνει τις απέναντι στεριές να δείχνουν πιο κοντά από ότι είναι. Είναι και πολύ πιο μοναχική η ζωή στο νερό, με ελάχιστη κυκλοφορία. Αφότου μπεις στο σκάφος και κουμπώσεις την ποδιά, νιώθεις αμέσως προστατευμένος ή, τουλάχιστον, πολύ πιο προστατευμένος σε σύγκριση με τα σκάφη με ανοιχτό κατάστρωμα.
Η κωπηλατική άσκηση, το δούλεμα των χεριών, των ποδιών και του κορμού, θα σε κρατήσουν ζεστό, μαζί με την κατάλληλη ένδυση. Όσο παραμένεις σε ορθή θέση και μέσα στο σκάφος, μπορείς να κωπηλατείς για ώρες χωρίς κανένα πρόβλημα. Μόνο τις πιο κρύες μέρες, όταν η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους 10 βαθμούς, το κρύο θα αρχίσει να γίνεται διαπεραστικό, ειδικά σε συνδυασμό με τον άνεμο. Σε αυτές τις συνθήκες απαιτείται ακόμα καλύτερη προστασία, ειδικά για το κεφάλι και τα χέρια. Μερικές φορές, ακόμα και με καλά γάντια, τα δάχτυλα θα ζοριστούν όσο το θερμόμετρο τείνει στο μηδέν.
Ο κίνδυνος στο θαλάσσιο καγιάκ τον χειμώνα, όμως, δεν προέρχεται από τον αέρα αλλά από το νερό. Υπ’ αριθμόν 1 αιτία θανάτου στα δυστυχήματα με sea-kayak είναι η υποθερμία που καταλήγει σε πνιγμό. Είναι ένα σενάριο εφιαλτικό, που θα πρέπει να το έχουμε πάντα κατά νου πριν μπούμε στο σκάφος για τη χειμερινή ή ακόμα και την ανοιξιάτικη εξόρμησή μας -το νερό, λόγω της μεγάλης θερμοχωρητικότητας της θάλασσας, παραμένει κρύο μέχρι και τέλος της άνοιξης ή και τις αρχές του καλοκαιριού. Και πώς μπορεί να συμβεί ένα τέτοιο περιστατικό; Είναι πολύ απλό. Το σκάφος σου ανατρέπεται, αδυνατείς να το επαναφέρεις με roll, κάνεις υγρή έξοδο αλλά δεν μπορείς να ξαναμπείς μέσα.
Πλέον είσαι όλος μέσα στο νερό και ο χρόνος αρχίζει να μετρά αντίστροφα. Οι αντοχές του σώματος αρχίζουν να εξαντλούνται και η ικανότητα ορθής σκέψης να μειώνεται. Αν έχει καιρό, τα κύματα θα αρχίσουν να σε χτυπούν και να σε σκεπάζουν, επιδεινώνοντας την κατάσταση. Πολύ σύντομα ακόμα και η πιο απλή ενέργεια, όπως π.χ. το να καλέσεις σε βοήθεια με το κινητό ή το VHF, θα μοιάζει αδύνατη. Αν χάσεις και το σκάφος και δεν υπάρχει άλλος καγιάκερ να σε βοηθήσει, τα περιθώρια επιβίωσης μικραίνουν ακόμα περισσότερο. Ακόμα και 100 μέτρα από την πλησιέστερη στεριά μπορεί να αποδειχθούν τεράστια απόσταση. Αν, τέλος, δεν φοράς την κατάλληλη ενδυμασία και σωσίβιο, η σωτηρία είναι σχεδόν αδύνατη.
“Σε διαπερνά σαν κεραυνός η πιθανότητα απώλειας ανθρώπινης ζωής μπροστά στα μάτια σου, μέσα στην αγριεμένη θάλασσα.”
Μοιάζουν τρομακτικά όλα αυτά; Η πραγματικότητα μπορεί να είναι ακόμα χειρότερη και εύχομαι να μην τη ζήσει κανένας κωπηλάτης, ούτε καν ως ελεγχόμενο περιστατικό. Δύο φορές έτυχε να πραγματοποιήσω διάσωση σε καγιάκερ που πάλεψαν με τα παγωμένα κύματα εμφανίζοντας συμπτώματα υποθερμίας και ήταν από εκείνα τα περιστατικά που δεν τα ξεχνάς ποτέ. Βλέπεις ζωντανά το σοκ, την αδυναμία, τον πόνο, την απόγνωση, την απελπισία. Βλέπεις τα φοβισμένα μάτια, το κάτωχρο δέρμα, τα τρεμάμενα χέρια και την αδυναμία άρθρωσης έστω και μιας απλής κουβέντας. Σε διαπερνά σαν κεραυνός η πιθανότητα απώλειας ανθρώπινης ζωής μπροστά στα μάτια σου, μέσα στην αγριεμένη θάλασσα. Βλέπεις, όμως, ενίοτε και το ένστικτο της επιβίωσης να ζωντανεύει, δυνάμεις κάπου βαθιά κρυμμένες να αναδύονται την ύστατη ώρα, σε μια μάχη δύσκολη. Είναι από εκείνες τις οριακές στιγμές που ως καγιάκερ-διασώστης ξέρεις ότι σχεδόν όλο το βάρος είναι πάνω σου και ότι ο χρόνος που διαθέτεις είναι περιορισμένος.
Η εμβάπτιση σε κρύο νερό μπορεί να προκαλέσει μία σειρά από σοβαρές κρίσεις. Η σωματική ανικανότητα, η αδυναμία και η απώλεια ελέγχου των άκρων, είναι μία από αυτές, και όταν συμβεί θα δυσχεράνει σημαντικά την προσπάθεια επανεισόδου στο σκάφος, την τοποθέτηση του σώματος στο κύμα ή το κολύμπι. Μετά από αυτό το στάδιο μπορεί να επέλθει υποθερμία, η οποία ορίζεται ως η πτώση της θερμοκρασίας του σώματος κάτω από τους 35oC και πλέον, πέραν της σωματικής λειτουργίας, εξασθενεί σημαντικά η διανοητική ικανότητα και η συνειδητότητα. Ο πνιγμός πλέον είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο. Μία από τις χειρότερες κρίσεις που μπορούν να προκύψουν από το αιφνίδιο βούτηγμα σε κρύο νερό είναι το «ψυχρό σοκ». Πρόκειται για μία κατάσταση που θέτει σε ακραία δοκιμασία το καρδιοαναπνευστικό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει σε πνιγμό μέσα σε δευτερόλεπτα.
Υπάρχουν τρόποι να αποφύγουμε όλες αυτές τις απειλητικές για τη ζωή μας καταστάσεις. Καταρχάς, δεν θα πρέπει ποτέ να θεωρήσουμε δεδομένο ότι σε εμάς δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί τίποτα. Κανένας από όσους πνίγηκαν, δεν βγήκε στο νερό με σκοπό να πνιγεί και μάλιστα ορισμένοι εξ αυτών είχαν και ένα σεβαστό επίπεδο εμπειρίας και κατάρτισης. Δεύτερον, είναι σημαντικό να δουλέψουμε σοβαρά και συστηματικά πάνω στον χειρισμό του σκάφους μας. Τις στηρίξεις που θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε μία πτώση, τις τεχνικές επανεισόδου στο καγιάκ και, τέλος, το roll. Η καλή φυσική κατάσταση είναι must, καθώς και μία σχετική εξοικείωση με το κρύο νερό σε ελεγχόμενες συνθήκες.
Έπειτα, επενδύουμε στον σωστό ρουχισμό. Από μέσα οπωσδήποτε λίκρα ή κάποιο ισοθερμικό και απέξω dry-suit ή dry-top, ιδανικά με λάτεξ σε λαιμό και καρπούς, που θα αποτρέψουν την είσοδο νερού, σε συνδυασμό με κλειστό, στεγανό παντελόνι και παπούτσια. Επίσης, για τα χέρια και το κεφάλι, γάντια και καλό σκουφί. Αυτονόητο θα πρέπει να θεωρούμε βεβαίως το σωσίβιο (PFD). Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με τη σωστή ένδυση και το σωσίβιο απλώς κερδίζουμε χρόνο επιβίωσης -συνεπώς ας μην θεωρήσουμε ότι εφόσον ντυθήκαμε σωστά μπορούμε να παραμείνουμε στο νερό για άπειρες ώρες. Εξίσου σημαντικό είναι να έχουμε μαζί μας και στεγνά ρούχα σε κάποιον σάκο, για κάποια έκτακτη έξοδο σε απομακρυσμένη στεριά, όπου θα χρειαστεί να περιμένουμε για βοήθεια. Τέλος, δεν παραλείπουμε ποτέ να πάρουμε πρόγνωση καιρού και φυσικά θα πρέπει να έχουμε πάντα πάνω μας κινητό ή VHF.
Το θαλάσσιο καγιάκ το χειμώνα είναι μία ξεχωριστή εμπειρία και καθίσταται ακόμα πιο όμορφη όταν έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Η γνώση υπάρχει όπως υπάρχουν και οι εμπειρίες των άλλων, αναρίθμητα περιστατικά, ορισμένα με αίσια και άλλα με τραγική κατάληξη, από τα οποία θα πρέπει όλοι να διδαχθούμε. Η θάλασσα μας περιμένει να τη χαρούμε όλες τις εποχές του χρόνου, χειμώνα-καλοκαίρι, κάθε μέρα και κάθε στιγμή, δείχνοντάς της πάντα τον προσήκοντα σεβασμό.
Το καγιάκ είναι ένα υπέροχο δημιούργημα, ένα ναυπηγικό κομψοτέχνημα που θα μας επιτρέψει να τη νιώσουμε, να την αγγίξουμε και να την ταξιδέψουμε με μια αμεσότητα ασύγκριτη. Καθώς θα κωπηλατούμε ντυμένοι σωστά και έχοντας κάθε στιγμή τον έλεγχο του σκάφους μας, μαζί με ένα κύριο και ένα εφεδρικό πλάνο για παν ενδεχόμενο, μπορούμε απερίσπαστοι και χωρίς άγχος να απολαύσουμε την όλη διαδικασία. Την ίδια την κωπηλατική άσκηση, την προπόνησή μας, το ταξίδι μας, την παρατήρηση της θάλασσας ντυμένης με αυτή την ξεχωριστή χειμερινή φορεσιά της.
Διαβάστε ακόμη: