Το κρέμασμα ανάποδα συνιστά μία κατάσταση αφύσικη και, τουλάχιστον, άβολη αν δεν ανήκεις στην τάξη των Χειρόπτερων. Στις χειρότερες εκδοχές του το συναντούμε ως ειδεχθές βασανιστήριο ενώ στις πιο αθώες μπορεί να αποτελεί από μητρική απειλή μέχρι διασκεδαστική παιδική ταρζανιά, όπως παλιά που κρεμιόμασταν από τα πόδια στο μονόζυγο, με το αίμα να πλημμυρίζει το κεφάλι.
Αν φανταστούμε τώρα ότι είσαι κρεμασμένος ανάποδα και ταυτόχρονα σε έχουν βουτήξει και σε μια δεξαμενή με νερό, ώστε να μην μπορείς να αναπνεύσεις, η όλη εικόνα ίσως αρχίσει να παραπέμπει σε σκηνές από ταινία τρόμου. Μπορεί, όμως, να είναι και ένα συνηθισμένο επεισόδιο, μία απλή καθημερινή στιγμή από την ενασχόλησή μας με το θαλάσσιο καγιάκ. Η στιγμή της ανατροπής του σκάφους, που θα παρασύρει μαζί του αναπόφευκτα και τον κωπηλάτη του. Ας δούμε, όμως, τα πράγματα με ψυχραιμία.
Σε ένα ευρύ φάσμα αθλητικών δραστηριοτήτων έρχεται κανείς συχνά αντιμέτωπος με την πρόκληση της θραύσης αλλεπάλληλων στρώσεων της ζώνης άνεσής του, του λεγόμενου comfort zone. To να υπερβεί δηλαδή φοβίες και ανασφάλειες που εμποδίζουν την εξέλιξή του, κάτι το οποίο θα του επιτρέψει να μεταβεί κατόπιν σε ανώτερα επίπεδα δεξιοτήτων και εξοικείωσης. Ενίοτε αυτό συμβαίνει και στη ζωή μας. Για αυτό και είναι σημαντικό να μπορείς να αντιμετωπίσεις κατάματα τους φόβους σου, τολμώντας αυτό που μέχρι πρότινος σου φαινόταν από δύσκολο έως αδιανόητο -βαθμιαία και προσεκτικά, όχι επιπόλαια.
Στο θαλάσσιο καγιάκ, όπως και σε όλα τα αθλήματα της ανοιχτής θάλασσας, ο κύριος φόβος είναι πάντα ο αρχέγονος φόβος του πνιγμού. Την αίσθηση του επικείμενου πνιγμού στο καγιάκ επιτείνει η ίδια η αρχιτεκτονική του, καθόσον εδώ δεν κάθεσαι σε κάποιο ανοιχτό ντεκ, με πλήρη ελευθερία κινήσεων αλλά αντ’ αυτού στριμώχνεσαι σε ένα κλειστό και στενό κόκπιτ. Σαν να μην έφτανε αυτό έρχεται να ασφαλίσει σφιχτά γύρω από το άνοιγμα και η ποδιά (spraydeck), η οποία σε δένει με το σκάφος και ως σκοπό έχει να αποτρέψει την είσοδο του νερού.
Καθώς, επιπλέον, τα καγιάκ, και ειδικότερα τα πιο στενά σκάφη, είναι από τη φύση τους σχετικά ασταθή και νευρικά σε στατικές συνθήκες, ειδικά για όσους δεν έχουν εξοικείωση, δημιουργείται εξαιτίας όλων αυτών ένας εύλογος δισταγμός για αυτόν που επιχειρεί να μπει για πρώτη φορά. Ένας φόβος ανατροπής, εγκλωβισμού και επικείμενου πνιγμού.
Την πρώτη φορά που θα τουμπάρεις με καγιάκ, ευρισκόμενος αίφνης με το κεφάλι ανάποδα μέσα στο νερό, το αίσθημα είναι πρωτόγνωρο. Νιώθεις αρχικά έναν αποπροσανατολισμό ενώ, ταυτόχρονα, καθώς το νερό αρχίζει να μπαίνει στη μύτη, ένας ενστικτώδης συναγερμός επιβίωσης σε ωθεί στο να τραβήξεις αμέσως την ποδιά που σε κρατάει δεμένο με το σκάφος, ώστε να απελευθερωθείς και να αναδυθείς στην επιφάνεια.
Σε ορισμένες σπάνιες, ακραίες περιπτώσεις, ειδικά ανθρώπων που έχουν μηδενική εξοικείωση με το υγρό στοιχείο, είναι πιθανό κάτω από το νερό να προκληθεί πανικός, που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε παροδική αδυναμία σκέψης, στο να μην μπορεί καν ο κωπηλάτης να ανοίξει την ποδιά για να απελευθερωθεί. Είναι για αυτό τον λόγο απαραίτητη η παρουσία του εκπαιδευτή ή κάποιου συναθλητή δίπλα στον κωπηλάτη, στα πρώτα του βήματα, ώστε να επαναφέρει το σκάφος άμεσα σε ορθή θέση, αν αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά.
Εξίσου σημαντικό είναι οι αρχάριοι κωπηλάτες να εξασκηθούν στο wet exit. Να τουμπάρουν δηλαδή εκούσια, να παραμένουν για λίγα δευτερόλεπτα ανάποδα μέσα στο νερό, ώστε να εξοικειωθούν με την αίσθηση, και κατόπιν να ανοίγουν την ποδιά και να βγαίνουν ήρεμα στην επιφάνεια, μαθαίνοντας να κρατάνε και το σκάφος -μία πολύτιμη συνήθεια, καθώς σε συνθήκες δυνατού αέρα, μπορεί να χάσεις σκάφος και κουπί εύκολα αν δεν έχεις γρήγορα αντανακλαστικά. Πάντως, η ίδια η διαδικασία της απελευθέρωσης από το σκάφος είναι πολύ απλή, απλώς τραβάς τη χειρολαβή της ποδιάς προς τα εμπρός και πάνω και βγαίνεις αυτόματα.
Για τους Ινουίτ και τους υπόλοιπους λαούς του αρκτικού κύκλου που χρησιμοποιούσαν το αρχετυπικό καγιάκ ως μέσο κυνηγιού και επιβίωσης, η δυνατότητα αυτή, το να ανοίξουν δηλαδή την ποδιά σε περίπτωση ανατροπής και να βγουν από κάτω κολυμπώντας, δεν υφίστατο ως ρεαλιστική και βιώσιμη επιλογή. Ο λόγος είναι ότι καταρχάς οι περισσότεροι δεν γνώριζαν κολύμπι αλλά ακόμα και αν αναγκάζονταν να κολυμπήσουν στα παγωμένα νερά των θαλασσών αυτών, μέσα σε λίγα μόλις λεπτά θα ήταν νεκροί.
Ως εκ τούτου, ανέπτυξαν μία τεχνική που θα τους επέτρεπε να επαναφέρουν το σκάφος στην ορθή θέση εν ριπή οφθαλμού, χωρίς να αναγκαστούν να βγουν από αυτό. Φορώντας και το τούιλικ, ένα αδιάβροχο ένδυμα από δέρμα φώκιας που κάλυπτε άνω κορμό, χέρια και μέρος του κεφαλιού, πιάνοντας συγχρόνως και γύρω από το κόκπιτ όπως οι σημερινές ποδιές, ο καγιάκερ-κυνηγός είχε και μία επιπλέον, σημαντική προστασία.
Αν ανατρεπόταν, είτε επειδή τον τράβηξε ή τον χτύπησε με δύναμη κάποιο μεγάλο θήραμα, είτε λόγω μεγάλου κυματισμού, θα χρησιμοποιούσε την κατάλληλη τεχνική, με το σώμα του ή και το κουπί, ώστε αμέσως να επαναφέρει το σκάφος και τον εαυτό του στην ίσια θέση, χωρίς τις ολέθριες συνέπειες της εμβάπτισης και παραμονής του σώματος σε παγωμένο νερό. Έτσι γεννήθηκε το γροιλανδικό ρολ. Η τέχνη αυτή επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας.
Είναι όμως το ρολ μία τεχνική που θα πρέπει να μπορεί οπωσδήποτε να επιτελέσει ο σύγχρονος καγιάκερ; Θα έλεγα ότι ειδικά για τον καγιάκερ που επιχειρεί στην ανοιχτή θάλασσα, το ρολ και δη το «αλεξίβομβο» (bombproof roll), που μπορεί να εκτελεστεί σε οποιεσδήποτε συνθήκες, είναι σημαντικό να υπάρχει στο οπλοστάσιό του. Για όσους περιορίζονται σε χαλαρές βόλτες με ήπιο καιρό κοντά στη στεριά, δεν είναι απαραίτητο. Σε αυτές τις ήρεμες συνθήκες, άλλωστε, η ακούσια ανατροπή είναι σχεδόν απίθανη ως ενδεχόμενο αλλά ακόμα και αν συμβεί, από κάποιον λάθος χειρισμό, είναι πολύ εύκολο για τον κωπηλάτη να βγει και να ξαναμπεί στο σκάφος, με τον πιο απλό τρόπο -που και αυτός, ωστόσο, χρειάζεται κάποια εκμάθηση και εξάσκηση.
Είναι γεγονός ότι ακόμα και σε ζόρικες συνθήκες, είτε μιλάμε για μεγάλο ανεπτυγμένο κυματισμό στην ανοιχτή θάλασσα, είτε για τα ψηλά και απότομα κύματα της παράκτιας ζώνης, η ανατροπή είναι ένα σχετικά σπάνιο ενδεχόμενο για τον δεξιοτέχνη καγιάκερ, που με το σώμα και το κουπί του μπορεί να ελέγξει με ακρίβεια τη διαγωγή του σκάφους και την πλεύση του. Το ίδιο το θαλάσσιο καγιάκ είναι σχεδιασμένο να ελίσσεται με αποτελεσματικότητα σε αυτές τις συνθήκες, να γίνεται ένα με το νερό. Αφότου ξεπεραστούν τα όρια, υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να σωθεί η κατάσταση, πριν την ανατροπή, με τις στηρίξεις του κουπιού που λειτουργεί σαν ενεργός πλωτήρας δεξιά-αριστερά –και με το σώμα πάντα σε έναν ενεργό ρόλο. Αν χαθούν και οι στηρίξεις (bracing) τότε, ως έσχατο στάδιο, έρχεται η ανατροπή.
Θα έλεγα ότι η γνώση του ρολ, πέρα από την ίδια την τεχνική ως το υπέρτατο μέσο αυτοδιάσωσης, προσφέρει στον καγιάκερ δύο επιπλέον πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα: κατά πρώτον, ενισχύει σημαντικά την αυτοπεποίθησή του, μαθαίνοντας πλέον όχι μόνο να μη φοβάται την ανατροπή αλλά πολλές φορές και να την επιδιώκει χάριν εξάσκησης και παιχνιδιού και, κατά δεύτερον, η εξάσκηση στο ρολ και η τελειοποίησή του βελτιώνει δραματικά τη συνολική ικανότητα ελέγχου του σκάφους με το σώμα και το κουπί. Διαθέτοντας ένα αβίαστο και αξιόπιστο ρολ, το φάσμα αυτών που μπορείς να κάνεις με ασφάλεια ως κωπηλάτης διευρύνεται κατά πολύ, αποκτώντας, επιπλέον, μία ξεχωριστή αίσθηση αυτονομίας.
Καθώς βασικό ζητούμενο για όλους τους κωπηλάτες της ομάδας είναι η διαρκής βελτίωση, διοργανώσαμε μέσα στον Σεπτέμβρη (2019) ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο επικεντρωμένο αποκλειστικά στο ρολ. Μέσω αυτού όσοι δεν γνώριζαν καθόλου ρολ θα μάθαιναν, άλλοι θα βελτίωναν την τεχνική τους και άλλοι θα δοκίμαζαν νέα είδη –υπάρχουν πάνω από 30 είδη ρολ. Για το σκοπό αυτό καλέσαμε δύο κορυφαίους εκπαιδευτές, εξειδικευμένους στο γροιλανδικό ρολ, τον Dirk Sanders και τη Rachel Kehoe, του How We Roll και του Sea Kayaking Cornwall.
Πέρα από την εκπαίδευση καθαυτή ήταν για εμάς σημαντικό να γίνει ένα όμορφο διήμερο από όλες τις απόψεις και φροντίσαμε τα πάντα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, ώστε και οι άνθρωποι να περάσουν καλά. Πήγαμε και τους πήραμε με τον έτερο Άγγελο από το αεροδρόμιο και φύγαμε κατευθείαν για Ερέτρια. Τις επόμενες δύο μέρες ήμασταν στο νερό από το πρωί μέχρι το απόγευμα με ένα καλό διάλειμμα το μεσημέρι για φαγητό και ξεκούραση. Για μένα ήταν μεγάλη η ικανοποίηση του να βλέπω τους συναθλητές μου να δουλεύουν με τον Ντερκ και την Ρέιτσελ με πείσμα, όρεξη και μεράκι, καθώς και τους δύο εκπαιδευτές να δικαιώνουν στο έπακρο τις προσδοκίες μας.
Η εκπαίδευση στο ρολ είναι απαιτητική και για τους δύο, και για τον εκπαιδευτή που θα πρέπει να εξηγήσει με απλό και κατανοητό τρόπο μία σύνθετη τεχνική αλλά και για τον εκπαιδευόμενο που θα πρέπει να κατανοήσει όλα τα επιμέρους κομμάτια της τεχνικής και να μπορέσει να τα εφαρμόσει στην πράξη. Το ρολ απαιτεί υψηλή κιναισθητική αντίληψη για να βγει σύντομα και αβίαστα, καθώς πρόκειται για μία αλληλουχία κινήσεων του σώματος που θα πρέπει να γίνουν με μεγάλη ακρίβεια και συγχρονισμό, σαν μία όμορφη και φαινομενικά απλή αλλά στην ουσία απαιτητική χορογραφία.
Άπαξ και αντιληφθείς όμως τον ακριβή μηχανισμό, τη λειτουργία του ίδιου του σώματος ως μοχλού για την επαναφορά του σκάφους, έχεις κάνει το πρώτο σημαντικό βήμα. Ο Ντερκ και η Ρέιτσελ δεν σταμάτησαν λεπτό να επεξηγούν και να δείχνουν. Τα χαμόγελα όλων στο τέλος του σεμιναρίου ήταν η αδιάψευστη απόδειξη ότι όλοι είχαν βγει κερδισμένοι. Τώρα χρειάζεται μόνο συνεχής δουλειά, κάθε βδομάδα, κάθε μήνα, όλο τον χρόνο.
Το ρολ είναι μία μοναδική τέχνη. Είναι το απόλυτο self-rescue. Είναι ένας χορός με το σκάφος. Κάθε σοβαρή προπόνηση θεωρώ ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει και ένα roll session, καθώς ως καγιάκερ ανοιχτής θαλάσσης θα πρέπει πάντα να διατηρείσαι μάχιμος. Και πάντα είναι καλό να τοποθετείς τον πήχη όλο και ψηλότερα. Να ρολάρεις σε καιρό, κουρασμένος, με το σκάφος φορτωμένο, με μεγάλες ταχύτητες στα πρύμα, εν μέσω διαλειμματικής υψηλής έντασης, και από τις δύο μπάντες, με κουπί και χωρίς κουπί. Να ρολάρεις συνεχόμενα και γρήγορα μέχρι να αρχίσεις να ζαλίζεσαι, το πασίγνωστο kokoretsi-roll.
Είναι σημαντική η κατάκτηση, η διδασκαλία και η διάδοση του ρολ για έναν ακόμη λόγο. Διότι παραμένει ζωντανή μέσα από αυτό η μακραίωνη παράδοση και η κουλτούρα εκείνων των Γροιλανδών κυνηγών, στους οποίους χρωστάμε την ίδια την ύπαρξη αυτού του υπέροχου πλωτού που ονομάζεται θαλάσσιο καγιάκ. Το Greenland roll είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του.